Teşhis ve tetkikler
Tanı, bir beyin cerrahı tarafından hastanın şikayetlerinin zaman içerisindeki gelişimine, semptomlara, fizik muayeneye ve tanıyı desteklemek için yapılacak test sonuçlarına dayanarak konur. Yaşlanmaya bağlı olarak bir dereceye kadar artrit ve omurga dejenerasyonu normal olduğundan, beyin cerrahı yapılacak radyolojik görüntüleme çalışmalarındaki bulguların hastadaki mevcut semptomlarla ilişkili olup olmadığını belirlemelidir.

Bilgisayarlı tomografi (CT veya BT): Bir bilgisayar yardımı ile, omurilik kanalının şeklini ve boyutunu, içeriğini ve etrafındaki yapıları gösterebilen  tanısal bir görüntüdür. BT taraması, beyin cerrahına kemik çıkıntıları, osteofitler, füzyon varlığı ve enfeksiyon veya tümör nedeniyle kemik tahribatı gibi kemiklerdeki anormallikler hakkında bilgi verir.

Elektromiyogram ve Sinir İletim Çalışmaları (EMG/SEP): Bu testler omurilikten çıkan sinir kökleri, kaslara kadar uzunan periferik sinirler ve kas dokusu boyunca elektriksel uyarıyı ölçer. Bu, sinir hasarının devam edip etmediğini, sinirlerin daha önceki bir hasarlanmadan dolayı iyileşme durumunda olup olmadığını veya başka bir sinir sıkışması bölgesinin olup olmadığını gösterecektir.

Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): Güçlü mıknatıslar ve bilgisayar teknolojisini kullanarak vücut yapılarının görüntülerini üreten bir teşhis yöntemidir; omurilik, sinir kökleri ve çevre bölgelerin yanı sıra genişleme, dejenerasyon, bel fıtığı, enfeksiyon ve tümörleri de gösterebilir. Bilgisayarlı tomografiden farklı olarak omurilik, omurilikten çıkan sinir kökleri gibi yumuşak dokuları ve fıtığa neden olan disk değişiklklerini bilgisayarlı tomografiden daha iyi olarak gösterir.

Miyelogram: Omuriliği çevreleyen beyin omurilik sıvısı içerisine kontrast madde enjeksiyonunu takiben omurilik kanalının röntgen veya bilgisayarlı tomografi ile görüntülenmesi yöntemidir; boyun fıtığı, boyun omurlarındaki kemik çıkıntıları veya tümörler nedeniyle omurilik veya sinirler üzerinde oluşan baskıyı gösterebilir.

Düz film: Düz filmler omurganın kemikli yapılarını gösterebilir. Bu, omurga düzeni, artrit varlığı, disk dejenerasyonu ve kırıklar hakkında bilgi sağlar. Düz filmler omurgayı ve ameliyatlarda omurgaya yerleştirilen herhangi bir enstrümantasyonu görmek için kullanılır.

Tedavi

Cerrahi olmayan tedaviler

Travma öyküsü olmayan, yaygın boyun ağrısı olan hastalarda ameliyatsız tedavi ilk yaklaşımdır. Örneğin boyun fıtığı olan birçok hasta konservatif tedavi ile zamanla iyileşir ve ameliyat gerektirmez. Konservatif tedavi, zaman, ilaç tedavisi, kısa yatak istirahati, yorucu fiziksel aktivitenin azaltılması ve fizik tedaviyi içerir. Doktor, ağrıyı veya mevcut yangıyı azaltmak için ilaçlar ve iyileşmenin gerçekleşmesi için zaman tanımak amacıyla kas gevşeticiler reçete edebilir. Ağrıyı geçici olarak hafifletmek için servikal omurganın eklemlerine veya epidural boşluğa kortikosteroid enjeksiyonu yapılabilir.

Cerrahi tedavi

Aşağıdaki durumlarda hastalarda cerrahi tedavi yöntemleri uygulanabilir:

Konservatif tedaviden fayda görmeyen 
Kolları ve/veya bacakları kapsayan ilerleyici nörolojik semptomların varlığı
Denge veya yürüme zorluğu
Diğer yönlerden sağlık durumu iyi

Uygulanabilecek birkaç farklı ameliyat yöntemi vardır ve bunlardan hangisinin uygulanacağı her vakanın özelliklerine göre belirlenir. Bir kısım hastada, genellikle ameliyattan önce yapılan test ve tetkikler sonucunda omurgada instabilite saptandığında omurga füzyonunun sağlanması gerekebilir. Spinal füzyon, iki veya daha fazla omur arasında sağlam bir birleşme oluşturan bir operasyondur. Füzyonu arttırmak ve servikal omurganın dengesiz bölgelerini desteklemek için çeşitli cihazlar (vidalar veya plakalar gibi) kullanılabilir. Bu prosedür omurganın güçlendirilmesine ve stabilize edilmesine yardımcı olabilir ve böylece şiddetli ve kronik boyun ağrısının hafifletilmesine yardımcı olabilir.

Hangi ameliyat yöntemi uygulanırsa uygulansın, ameliyatın hedefleri her zaman için aynıdır:

Omuriliğin ve/veya sinirlerin üzerindeki basıyı azaltmak
Omurganın stabilitesini korumak veya iyileştirmek
Omurga düzenini korumak veya düzeltmek

Anterior servikal diskektomi 

Bu ameliyat, boyunun ön kısmından girilerek bir veya daha fazla sinir kökü veya omurilik üzerindeki baskıyı hafifletmek için yapılır. Boynun ön kısmında (ön kısmında) yapılan küçük bir kesi ile servikal omurgaya ulaşılır. Yalnızca bir disk çıkarılacaksa, bu genellikle derinin kıvrımında küçük, yatay bir kesi olacaktır. Operasyonun daha kapsamlı olması durumunda ise eğimli veya daha uzun bir kesi gerekebilir. Boynun yumuşak dokuları ayrıldıktan sonra omurlar arası disk ve kemik çıkıntıları çıkarılarak omurilik ve sinir köklerinin üzerindeki bası ortadan kaldırılır. Omurgalar arasında kalan boşluk ise omurganın füzyonu için küçük bir kemik parçası veya cihazla doldurulur. Zamanla omurlar bu seviyede kaynaşacak veya birleşecektir.

Anterior servikal korpektomi

Korpektomi (omurga kemiğinin gövdesinin çıkartılması) genellikle tek başına diskektomi ile giderilemeyen kemik çıkıntısı oluşumlarının neden olduğu omurilik sıkışmasıyla birlikte görülen servikal stenoz vakaları için yapılır. Bu ameliyat tipinde beyin cerrahı, omurilik üzerindeki baskıyı hafifletmek için omur gövdesinin bir kısmını veya tamamını çıkarır. Çok seviyeli hastalık için omurganın üzerinde ve altında bulunan komşu diskler de dahil olmak üzere bir veya daha fazla vertebra kemiği çıkarılabilir. Omurgalar arasındaki boşluk küçük bir kemik parçası veya spinal füzyon yoluyla cihaz kullanılarak doldurulur. Daha fazla kemik çıkarıldığından, füzyonun iyileşmesi ve boynun stabil hale gelmesi için iyileşme süreci genellikle anterior servikal diskektomiye göre daha uzundur. Cerrah, gereken omurga rekonstrüksiyonunun miktarına bağlı olarak anterior yapıyı posterior enstrümantasyon ve füzyonla desteklemeyi seçebilir.

Posterior mikrodiskektomi 

Bu işlem hastanın ensesinden, orta hatta yapılan küçük dikey bir kesi ile gerçekleştirilir. Bu yaklaşım daha çok omuriliğin ön kısmında olmayan, ancak yan kısımda bulunan büyük, yumuşak boyun fıtıkları için düşünülebilir. Fıtığın serbest kalması ve ortadan kaldırılması için sinir kökünün yavaşça kenara çekilmesi gerekir.

Posterior servikal laminektomi ve füzyon 

Bu tip ameliyatlar, omurganın omurilik kanalının arka kısmında yer alan ve omuriliği arkadan saran daha ince yapıda bir kemik kısmı olan laminayı çıkarmak için ensenin ortasında yapılacak bir kesi gerektirir. Bu ameliyatlar kemiğin çıkarılması, kalınlaşmış bağların, kemik çıkıntıların veya omuriliğe ve/veya sinir köklerine bası oluşturan disk yapılarının çıkarılmasına olanak sağlamak için yapılır. Omurilikten çıkan sinir köklerinin geçtiği omurlardaki geçiş yolu olan foramen, sinirlerin geçmesine izin verecek şekilde genişletilebilir. Dejenerasyonun ciddiyetine ve gerekli yeniden yapılanma miktarına bağlı olarak cerrah, uygun omurga stabilitesi ve düzenini korumak için laminektomiye ek olarak posterior omurga füzyonunun da gerekli olduğuna karar verebilir. 

Cerrahi tedavi yöntemlerinin riskleri 

Herhangi bir ameliyatta olduğu gibi servikal omurga ameliyatlarında da komplikasyonlar oldukça nadir olmasına rağmen, aşağıdaki riskler mevcuttur:

• Enfeksiyon
• Kronik boyun veya kol ağrısı
• Semptom gidermede yetersizlik
• Sinirlerde ve sinir köklerinde hasar
• Omurilikte hasar (yaklaşık 10.000'de 1), felce neden olur
• Omurga dengesizliği
• Önden yaklaşım nedeniyle yemek borusu, soluk borusu veya ses tellerinde hasar
• Anterior yaklaşımdan dolayı felçle sonuçlanabilecek şah damarı veya vertebral arter yaralanması
• Füzyon oluşmaması – psödoartroz
• Enstrümantasyon kırılması ve/veya arızası
• Sürekli yutma veya konuşma bozukluğu
• Beyin omurilik sıvısının sızması

Ameliyatın yararları her zaman risklerine karşı dikkatli bir şekilde tartılmalıdır. Servikal omurga hastalarının büyük bir yüzdesi ameliyattan sonra ağrılarının önemli ölçüde azaldığını bildirse de, ameliyatın her hastaya yardımcı olacağının garantisi yoktur.

Takip

Doktorunuz size ameliyat sonrası özel talimatlar verecek ve genellikle ağrı kesici ilaç yazacaktır. Doktorunuz ayrıca size ameliyatın türüne bağlı olarak işe dönme, araba kullanma ve egzersiz yapma gibi normal aktivitelerine ne zaman devam edebileceğinizi belirlemeye yardımcı olacaktır. Bazı hastalar ameliyattan sonra denetimli rehabilitasyon veya fizik tedaviden yararlanabilir. Hastalarda yavaş yavaş normal aktiviteye dönerken rahatsızlık olması beklenir, ancak ağrı, hastanın yavaşlaması gerekebileceğine dair bir uyarı sinyalidir.

Ameliyat sonrası doktorunuz, hizalamayı, enstrümantasyon durumunu ve füzyonu değerlendirmek ve genel olarak ameliyata komşu omurganın seviyelerini izlemek için omurganın röntgenini çekmeyi seçebilir.

Lomber spinal stenoz
(Belde kanal daralması)

Lomber omurga (bel omurgası), omurganın alt kısmında, kaburgalar ile leğen kemiği arasında bulunan beş omurga kemiğinden oluşur. Lomber spinal stenoz, omurga kanalının daralması ve sırtın alt kısmı ve belden bacaklara doğru giden sinirlerin sıkışmasıdır. Gelişimsel nedenlerden dolayı daha genç hastaları etkileyebilse de, genellikle 60 yaş ve üzeri kişileri etkileyen dejeneratif bir durumdur.

Omurilik kanalının daralması genellikle yavaş yavaş, yıllar veya on yıllar boyunca meydana gelir. Yaşlanmayla birlikte disklerdeki suyun azalması ile diskler yumuşaklıklarını kaybederler ve disk yüksekliği azalır ve sertleşmiş diskin omurilik kanalına doğru çıkıntı yapmasına neden olabilir. Kemik çıkıntılar da oluşabilir ve bağlar kalınlaşabilir. Bunların hepsi merkezi kanalın daralmasına katkıda bulunabilir ve semptomlara neden olabilir veya olmayabilir. Semptomlar yangıya, sinirlerin sıkışmasına veya her ikisine birden bağlı olabilir.

Lomber spinal stenoz belirtileri

• Bacaklarda, baldırlarda veya kalçalarda ağrı, güçsüzlük veya uyuşukluk.
• Yürürken baldırlarda kramp oluşması, mesafeyi yürümek için sık sık kısa dinlenmeler gerektirmesi.
• Halk arasında "siyatik" deyimine benzer şekilde olan ir veya her iki uyluğa ve bacaklara yayılan ağrı.
• Nadiren bacakların motor fonksiyon kaybı, normal bağırsak veya mesane fonksiyonu kaybı.
• Ağrı öne doğru eğilmekle, oturmakla veya uzanmakla düzelebilir.

Dejeneratif spondilolistezis ve dejeneratif skolyoz (omurganın eğriliği), lomber spinal stenozla ilişkili olabilecek iki durumdur. Dejeneratif spondilolistezis (bir omurun diğerinin üzerine kayması), faset eklemlerin osteoartritinden kaynaklanır. En yaygın olarak L4'ün L5 omurunun üzerinden kaymasını içerir. Genellikle lomber spinal stenoz ile aynı konservatif (cerrahi olmayan) ve cerrahi yöntemlerle tedavi edilir.

Dejeneratif skolyoz en sık sırtın alt kısmında görülür ve daha çok 65 yaş ve üzeri kişileri etkiler. Dejeneratif skolyozla ilişkili sırt ağrısı genellikle yavaş yavaş başlar ve aktiviteyle bağlantılıdır. Bu skolyoz formunda omurganın eğriliği genellikle nispeten küçüktür. Cerrahi olmayan önlemler durumla ilişkili ağrıyı iyileştirmede başarısız olduğunda cerrahi tedavi yöntemleri gerekebilir.

Teşhis

Tanı, hastanın şikayetlerinin başlanğıcından itibaren gelişme öyküsü, semptomlar, fizik muayene ve test sonuçlarına dayanarak bir beyin cerrahı tarafından konur.

Teşhis için aşağıdaki görüntüleme çalışmaları gerekebilir:

Düz film: Kemiklerin yapısını, omurganın hizalamasını ve eklemlerin ana hatlarını gösterebilir.
Bilgisayarlı tomografi (BT veya CT): Omurga kanalının şeklini ve boyutunu, içeriğini ve etrafındaki yapıları kemik anatomisinin ayrıntılarıyla birlikte gösterebilir.
MR: Güçlü mıknatıslar ve bilgisayar teknolojisini kullanarak vücut yapılarının görüntülerini üreten bir teşhis yöntemidir; omurilik, sinir kökleri ve çevre bölgelerin yanı sıra genişleme, dejenerasyon, bel fıtığı, enfeksiyon ve tümörleri de gösterebilir. Bilgisayarlı tomografiden farklı olarak omurilik, omurilikten çıkan sinir kökleri gibi yumuşak dokuları ve fıtığa neden olan disk değişiklklerini bilgisayarlı tomografiden daha iyi olarak gösterir.
Miyelogram: Omuriliği çevreleyen beyin omurilik sıvısı içerisine kontrast madde enjeksiyonunu takiben omurilik kanalının röntgen veya bilgisayarlı tomografi ile görüntülenmesi yöntemidir; boyun fıtığı, boyun omurlarındaki kemik çıkıntıları veya tümörler nedeniyle omurilik veya sinirler üzerinde oluşan baskıyı gösterebilir.

Tedavi

Konservatif tedavi (cerrahi olmayan tedavi)

Zaman, ilaçlar, duruş yönetimi, esneme ve egzersiz kombinasyonu, birçok hastaya ağrı alevlenmelerinde yardımcı olabilir. Kilo yönetimi, nikotinin bırakılması ve kemik güçlendirici yöntemler da fayda gösterilebilir.

Yumuşak doku ödemini ve ağrıyı azaltmak için antiinflamatuar ilaçlar, ağrıyı hafifletmek için analjezikler kullanılabilir. Çoğu ağrı reçetesiz ilaçlarla tedavi edilebilir, ancak ağrı şiddetli veya kalıcı ise reçeteli ilaçlar gereklidir.

Yumuşak doku ödeminin azaltılmasına yardımcı olmak için epidural ilaç enjeksiyonları kullanılabilir.

Fizik tedavi ve/veya reçeteli egzersizler omurganın stabilize edilmesine ve korunmasına, dayanıklılık oluşturulmasına ve esnekliğin arttırılmasına yardımcı olabilir. Terapi hastanın normal yaşam tarzına ve aktivitelerine devam etmesine yardımcı olabilir. 

Cerrahi tedavi 

Cerrahi olmayan tedavi (yukarıda açıklandığı gibi) semptomları iyileştirmezse doktorunuz ameliyat önerebilir. Farklı tipte omurga ameliyatları mevcuttur ve spesifik duruma bağlı olarak beyin cerrahı, hasta için hangi prosedürün uygun olabileceğini belirlemeye yardımcı olacaktır. Her ameliyatta olduğu gibi hastanın riskleri arasında yaş, genel sağlık durumu ve diğer konular yer alır ve bunların tümü önceden dikkate alınır.

Bir hasta aşağıdaki durumlarda ameliyata aday olarak kabul edilebilir:

• Sırt ve bacak ağrısı normal aktiviteyi sınırlamış veya yaşam kalitesini bozmuşsa;
• İlerleyen nörolojik defisitler gelişirse (bacaklarda güçsüzlük, ayak düşmesi, uzuvda uyuşma);
• Normal bağırsak ve/veya mesane fonksiyonlarında kayıp oluşmuşsa;
• Ayakta durma veya yürüme zorluğunda;
• İlaçlar ve fizik tedavinin etkili olmadığı hallerde;
• Diğer bakımdan hastanın sağlık durumunun iyi olduğu.

Lomber spinal stenoz hastalarında kullanılabilecek birkaç farklı ameliyat türü vardır ve bunların seçimi vakanın ciddiyetine bağlıdır. Hastaların bir kısmında omurga instabilitesi (omurga sağlamlığının bozulması) nedeniyle omurga füzyonunun yapılması gerekebilir; bu karar genellikle ameliyattan önce belirlenir. Spinal füzyon, iki veya daha fazla omur arasında sağlam bir birleşme oluşturan bir operasyondur. Spinal füzyon, omurganın güçlendirilmesine ve stabilize edilmesine yardımcı olabilir ve böylece şiddetli ve kronik sırt ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir.

Lomber omurgada en sık yapılan ameliyata, sinirlere daha fazla yer açmak için omurların laminalarının (omurganın, omurilik kanalının arka kısmında yer alan ve omuriliği arkadan saran daha ince yapıda bir kemik kısmı) çıkarıldığı dekompresif laminektomi adı verilir. Doktorunuz, omurları birleştirmek için yapılan işlem olan füzyon işlemi yaparak veya yapmadan, aynı şekilde omurlar arasında bulunan bir diskin bir kısmını çıkararak veya çıkramadan da laminektomi yapabilir. Füzyonu arttırmak ve omurganın dengesiz bölgelerini desteklemek için, omurga enstrümantasyonu olan veya olmayan bir omurga füzyonu kullanılabilir.

Cerrahinin potansiyel faydaları, cerrahi ve anestezinin risklerine karşı her zaman dikkatle tartılmalıdır. Her ne kadar ameliyata girecek lomber spinal stenoz hastalarının büyük bir kısmı ameliyattan sonra ağrılarının önemli ölçüde azaldığını bildirse de, ameliyatın her hastaya yardımcı olacağının garantisi yoktur.